Sera Gazı Emisyon Raporlarının Doğrulanması Ve Doğrulayıcı Kuruluşların Akreditasyonu Tebliğindeki Özet Değişiklikler

2 ARALIK 2017 TARİHİNDE YAYINLANAN SERA GAZI EMİSYON RAPORLARININ DOĞRULANMASI VE DOĞRULAYICI KURULUŞLARIN AKREDİTASYONU TEBLİĞİNDEKİ ÖZET DEĞİŞİKLİKLER

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tarafından yayınlanan Sera Gazı Emisyon Raporlarının Doğrulanması Ve Doğrulayıcı Kuruluşların Yetkilendirilmesi Tebliği’nde Bakanlık tarafından 2 Aralık 2017 tarihinde çok kapsamlı değişiklikler yapılmıştır. Değişiklik sonrası Doğrulayıcı Kuruluşlara yapılan değişikliklerle kapsamlı bir sunum yapan Bakanlık temsilcileri yapılan değişikliklerin ana temasının Doğrulayıcı Kuruluşlardan Sera Gazı Mevzuatının teknik kısmına yoğunlaşılmasının beklendiği belirtilmiştir. Daha önce gerek doğrulayıcı kuruluşlar gerekse işletmeler açısından muğlak ve kötü niyetli kişi/kişilerce istismar edilen/edilebilme potansiyeli bulunan bir çok konu daha açık ve yalın hale getirilmiştir.

Bu yazımızda 2 Aralık 2017 de yapılan değişikliklere özetle değinmeye çalıştık, tabi ki yazıda zaman zaman kendi yorumlarımızla da tebliği açıklamaya çalıştık, şunu belirtmek isteriz ki Aura Belgelendirme Doğrulama editörleri tarafından yapılan bu yorumlar kesinlikle hiç kimseyi bağlamamaktadır. Uygulayıcıları bağlayan tüm hükümler 2 Aralık 2017 Tarihinde yayınlanan Sera Gazı Emisyon Raporlarının Doğrulanması ve Doğrulayıcı Kuruluşların Akreditasyonu Tebliği hükümleridir. Bunun dışındaki içeriği izahta başvurulan tüm yönlendirmeler Aura Belgelendirme Doğrulamayı  bağlamaktadır.

İşte 2 Aralık 2017 Tarihinde yayınlanan Sera Gazı Emisyon Raporlarının Doğrulanması Ve Doğrulayıcı Kuruluşların Akreditasyonu Tebliğindeki Özet Değişiklikler; 

Tebliğin Adı Değiştirilmiştir.

İlk Değişiklik Tebliğinde adında olmuştur, daha önce Sera Gazı Emisyon Raporlarının Doğrulanması Ve Doğrulayıcı Kuruluşların Yetkilendirilmesi Tebliği olan mevzuatın adı Akreditasyon gerekliliklerinin ve uygulamalarının tebliği içerisinde belirtilmesinden ötürü Sera Gazı Emisyon Raporlarının Doğrulanması Ve Doğrulayıcı Kuruluşların Akreditasyonu Tebliği olarak güncellenmiştir. Bu başlık değişikliğine göre tebliğin amaç, kapsam bölümüne içeriği yansıtacak şekilde Akreditasyonla ilgili konular işlenmiştir.

Akreditasyon Kapsamları ile ilgili Değişklik

Daha önceden Doğrulama Sürecine İlişkin Usul ve Esasların açıklandığı EK 1 Doğrulayıcı Kuruluşlar İçin Akreditasyon Kapsamları adını almıştır. Akredisyon Kapsamları içerisinde ise

Eski ismi ile Kapsam 1 Yakıtların Yakılması Kapsam1 A ve Kapsam 1 B olarak aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

• 1A Tesislerde yakıtların yakılması (Sadece ticari standart yakıtların ve doğal gazın kullanıldığı Kategori A ve kategori B tesisler için)
• 1B Tesislerde yakıtların yakılması (kısıtlama olmadan)

Tanımlarda Değişiklik

Tanımlar bölümünde Doğrulayıcı Kuruluşun tanımı şu anda mevcut durumdaki Doğrulayıcı Kuruluşları daha iyi niteleyebilecek tanımlama ile güncellenmiştir.

İşletmenin Tarafsızlık Bağımsızlık ve Doğrulama Ücretleri ve süreleri ile ilgili Yükümlülükleri

Tarafsızlık Bağımsızlık ve Doğrulama Ücretleri ile ilgili konular eski tebliğde sadece Doğrulayıcı Kuruluşları ilgilendiren bir konu gibi anlaşılıyordu Bu tebliğde Tesislerinde bu konuda sorumlu olduğu ile ilgili düzenleme yapılmıştır. Yapılan düzenlemeler aşağıdaki gibidir.

İşletmeler, yapılacak sözleşmelerde ve doğrulama süreçlerinde bu Tebliğde belirtilen asgari adam-gün sürelerine ve asgari doğrulama ücretleri ile tarafsızlık ve bağımsızlık kurallarına uymak zorundadır.

 Doğrulama süreçlerinde asgari adam-gün sürelerine ve asgari doğrulama ücretleri ile tarafsızlık ve bağımsızlık kurallarına aykırı hareket edildiğinin tespit edilmesi durumunda işletmenin ilgili doğrulama sürecine tabi tutulmuş sera gazı emisyon raporları güvenilir kabul edilmez ve bu nitelikteki raporlar Bakanlık tarafından işletmeye iade edilir. Bu çerçevede ilgili doğrulama sürecinin tamamı başka bir doğrulayıcı kuruluş ile yenilenir ve doğrulanmış sera gazı emisyon raporu işletme tarafından doksan gün içerisinde Bakanlığa yeniden sunulur.  

Doğrulama Süreleri ile ilgili Değişiklik

Yeni yayınlanan tebliğde Doğrulama Süreleri ile ilgili detaylı değişiklikler yapılmıştır. Buna göre;

Düşük Emisyonlu Tesislerin Süreleri

Düşük Emisyonlu Tesislerin Doğrulama Süresi 2 günden 3 güne çıkarılmıştır. Bu 3 günlük sürenin en az  2 günü Ofis Doğrulaması 1 günü Saha Doğrulaması olarak yorumlanacaktır.  Düşük Emisyonlu Tesislerin sürelerine İlave olarak 0,5 gün Stratejik Analiz Saha ve Teknik Uzman 0,5 gün süreleri eklenmiştir. Bu durumunda istinası hariç düşük emisyonlu tesislerin toplam doğrulama süresi 4 güne çıkarılmıştır.(Doğrulayıcı Kuruluş Son 2 yıl içerisinde Tesiste doğrulama sürecini yürütmüş ise Stratejik Analiz Saha ziyareti yapmayabilecektir.)

Kategori A  Tesislerin Süreleri

Kategori A Tesislerin Doğrulama süresi 3 günden 4 güne çıkarılmıştır. Bu 4 günlük sürenin en az  2 günü Ofis Doğrulaması 2 günü Saha Doğrulaması olarak yorumlanacaktır.  Kategori A Tesislerin sürelerine İlave olarak 0,5 gün Stratejik Analiz Saha ve Teknik Uzman 0,5 gün süreleri eklenmiştir. Bu durumunda istinası hariç Kategori A Tesislerin toplam doğrulama süresi 5 güne çıkarılmıştır. (Doğrulayıcı Kuruluş Son 2 yıl içerisinde Tesiste doğrulama sürecini yürütmüş ise Stratejik Analiz Saha ziyareti yapmayabilecektir.)

Kategori B  Tesislerin Süreleri

Kategori B Tesislerine ait doğrulama sürelerindeki değişiklik yalnızca ilave Stratejik Analiz Saha ve Teknik Uzman sürelerinde olmuştur. Buna göre Kategori B tesisleri Doğrulama Süresine İlave olarak 1 gün Stratejik Analiz Saha ve 1 gün Teknik Uzman ücreti ilave edilerek istisnası hariç olmak üzere 10 güne çıkmıştır. (Doğrulayıcı Kuruluş Son 2 yıl içerisinde Tesiste doğrulama sürecini yürütmüş ise Stratejik Analiz Saha ziyareti yapmayabilecektir.)

Kategori C  Tesislerin Süreleri

 Kategori C Tesislerine ait doğrulama sürelerindeki değişiklik yalnızca ilave Stratejik Analiz Saha ve Teknik Uzman sürelerinde olmuştur. Buna göre Kategori C tesisleri Doğrulama Süresine İlave olarak 1 gün Stratejik Analiz Saha ve 1 gün Teknik Uzman ücreti ilave edilerek istisnası hariç olmak üzere 18 güne çıkmıştır. (Doğrulayıcı Kuruluş Son 2 yıl içerisinde Tesiste doğrulama sürecini yürütmüş ise Stratejik Analiz Saha ziyareti yapmayabilecektir.)

EK-1 Diğer Tesisler Süreleri

Bu kategorilerin dışında karmaşık tesisler diyebileceğimiz Ek-1 de belirtilen faaliyet grubu Kapsamlar aşağıdaki kapsam ve Kategorileri kapsamaktadır.

1. Kapsam 2 Petrol rafinasyonu (Herhangi Bir Kategori)

2. Kapsam 3 (Tüm alt faaliyetleri 3.1,3.2.3.3 aynı anda gerçekleştirilen Herhangi bir Kategori)

• Kapsam 3.1 Kok üretimi 
• Kapsam 3.2 Metal cevheri (sülfür cevheri dâhil) kavrulması, sinterlenmesi veya peletlenmesi
• Kapsam 3.3 Pik demir ve çelik üretimi (birincil ve ikincil ergitme), sürekli döküm dâhil  

 3. Kapsam 8.3 Kraking, reforming kısmi veya tam yükseltgenme veya benzeri işlemler ile büyük hacimli organik kimyasalların üretimi (Kategori B ve C Tesisleri )

Yukarıdaki 3 kategoriden herhangi birisinde yer alan tesisler için  süre tanımlaması yapılmıştır. Bu gibi tesislere ait doğrulama süresi 20 gün olarak tanımlanmıştır. Bunun saha doğrulaması en az 8 gün olmalıdır. Bunun dışında ilave olarak istisnası hariç 2 gün Stratejik Analiz Saha ve 2 gün Teknik Uzman Süresi eklenmelidir. Bu durumda Ek-1 de belirtilen faaliyet grubu tesisler için  toplam doğrulama süresi 22 gün olmalıdır. (Doğrulayıcı Kuruluş Son 2 yıl içerisinde Tesiste doğrulama sürecini yürütmüş ise Stratejik Analiz Saha ziyareti yapmayabilecektir.)

Not :  Yukarıda bahsedilen bütün kategoriler için belirlenmiş süreler asgari süreler olup Tesis ve Doğrulayıcı Kuruluşlar Tebliğin Ek-3 ünde belirtilen sürelere tesisin faaliyetlerinin karmaşıklık durumlarına, emisyon kaynaklarının noktalarının sayısına v.b. Ek-3 de belirtilen nedenlere göre artırım yapabilir.

Stratejik Analiz ile ilgili Değişiklikler

Daha önceden bilindiği gibi Stratejik Analiz 15 Aralık Tarihine kadar bitirilmesi zorunluluğu bulunmaktaydı, yapılan değişiklikle Stratejik Analiz Madde 9 (6). Fıkraya göre son iki yıl içerisinde doğrulayıcı kuruluş tesiste doğrulama sürecini yürütmemiş ise emisyon raporunun ait olduğu yıl içerisinde bir Baş Doğrulayıcı veya Doğrulayıcı görevlendirmek ve İzleme Dönemi içerisinde stratejik analizi tamamlamak zorundadır denilmektedir. Buna göre ilk defa doğrulayıcı kuruluşla sözleşme imzalayan tesisler emisyon raporunun ait olduğu İzleme Döneminde ek-3 te belirtilen süreden az olmamak üzere stratejik analizi yaptırmak zorundadırlar. Bu değişiklikle 15 Aralık tarihi yürürlükten kalkmış olmaktadır.

Ayrıca Doğrulayıcı Kuruluş Son 2 yıl içerisinde Tesiste doğrulama sürecini yürütmüş ise Stratejik Analiz Saha ziyareti yapma zorunluluğu ortadan kaldırılmış olup Fakat Stratejik Analizin Ofis aşamasını mutlaka yapması gerekmektedir. 

ISO 17025 Konusunda Akredite Olmayan Laboratuvarların Kullanımı

Sera Gazı Emisyonlarının Takibi Hakkında Yönetmelikte yapılan değişiklik ile Tesisler, hesaplama faktörlerinin belirlenmesine yönelik analizler ve analitik yöntemleri yürütmesi için, ilgili standartlara göre akredite olmuş laboratuvarları kullanır.  Tesisler  akredite  laboratuvarların kullanılmasının teknik olarak elverişli olmadığını ve kullanılacak diğer laboratuvarın TS EN ISO/IEC 17025 standardına eşdeğer gereksinimleri karşıladığını belgelemesi durumunda, bahse konu laboratuvarları hesaplama faktörlerinin belirlenmesi için kullanabilir. İfadesi getirilmiştir.

Buna göre Bu tebliğde akredite olmaya laboratuvar yeterlilik şartları Doğrulayıcı Kuruluşlar tarafından Kontrol edilir maddesi eklenmiştir.

Hatalı Bildirimler Mevzuata Aykırı Durumlar ve Uygunsuzluklar

Tesisler kendisine bildirilen hatalı bildirimleri veya uygunsuzlukları düzeltmek zorunda ve Doğrulayıcı kuruluş, doğrulama sırasında tesis tarafından düzeltilen tüm hatalı bildirimleri veya uygunsuzlukları, doğrulama kayıtlarında, düzeltilmiş olarak işaretler ve kaydetme zorunluluğu var idi

Yeni değişiklik ile Tesis kendisine bildirilen hatalı bildirimleri veya uygunsuzlukları düzeltemezse, doğrulayıcı kuruluş doğrulama raporunu sonuçlandırmadan önce söz konusu uygunsuzlukların veya hatalı bildirimlerin rapor edilen veriler üzerindeki etkisini değerlendirmek amacıyla, işletmeden uygunsuzluğun veya hatalı bildirimin temel sebeplerini açıklamasını talep eder. Maddesi getirilmiştir.

Bağımsız Gözden Geçirme Faaliyeti

 Bağımsız gözden geçirme sorumlusu ile ilgili daha önceki tebliğde açık bir nitelik, görev durumu belirtilmemekteydi, yapılan değişiklikle Bağımsız Gözden Geçirme Sorumlusunun bir Baş Doğrulayıcı olması gerektiği yeni tebliğin Madde 23, (2). Fıkrasında hüküm altına alınmıştır. Bununla birlikte Bağımsız Gözden Geçirme Sorumlusu Baş Doğrulayıcı gözden geçirilen faaliyetle ilgili atanmış durumda değilse bu açığı ilgili kapsamda atanmış bir teknik uzman ilave görevlendirmesi ile yerine getirebileceği, diğer bir değişle toplam yetkinliğin sağlanması şartı ile atanmadığı kapsamlarında gözden geçirmesini yapabileceği (8) fıkrada hüküm altına alınmıştır. 

Uygun Olmayan Doğrulama Süreçleri ve Doğrulama Raporlarının İadesi

Doğrulama Raporunun tebliğ şartlarını karşılamadığı durumlarla ilgili yeni tebliğde bir dizi düzenlemelere gidilmiştir, buna göre;

Doğrulanmış Emisyon Raporunun bu tebliğin hükümlerine aykırı olduğu tespit edilirse raporun işletmeye iade edileceği, raporu iade edilen işletmenin 30 gün içerisinde raporu düzelttirip, doğrulatıp tekrar Bakanlığa sunacağı hüküm altına alınmıştır.

Şayet Bakanlık tarafından iade edilen rapor önemli hatalı bildirimler içerdiği veya doğrulama sürecinin Doğrulayıcı Kuruluş tarafından makul güvenle doğrulama görüşü sunmaya engel olacak şekilde tebliğ hükümlerine aykırı yürütüldüğünün tespiti halinde Sera Gazı Emisyon Raporu geçersiz sayılacak, İşletme 90 gün içerisinde doğrulama ekibi içerisinde yer almayan başka bir doğrulama ekibiyle doğrulamayı yeniletecek ve doğrulanmış emisyon raporunu Bakanlığa sunacaktır.

Doğrulanmayan Sera Gazı Emisyon Raporlarıyla ilgili Doğrulayıcı Kuruşlar  doğrulama raporunda bu duruma ait sebepler ve doğrulayıcı kuruluş tarafından yapılmış ihtiyatlı tahmini emisyon raporu belirtilecektir.

Faaliyetleri Durdurulmuş ve Durdurulacak Tesisler

Kapatılmış, kapatılacak veya faaliyetini durdurmuş tesislerin doğrulama süreçlerini kapatılmadan önce bir doğrulayıcı kuruluşla sözleşme imzalaması gerekmektedir, doğrulayıcı kuruluşlarda bir an önce doğrulama faaliyetlerini planlayıp, tesis kapatılmadan önce saha ziyaretlerini tamamlamak zorundadırlar. Tesise ait doğrulama raporunun onaylanıp onaylanmamasına bakılmaksızın doğrulama süreçlerini tamamlayan tesislerin yükümlülükleri yerine getirilmiş sayılacaktır. Doğrulanmayan emisyon raporlarıyla ilgili Doğrulayıcı kuruluşlar ihtiyatlı tahminlerini doğrulama raporunda belirteceklerdir.

Doğrulama Sözleşmeleri

Doğrulama Sözleşme son imzalama tarihi eski tebliğe göre 1 Kasım idi, değişen tebliğle birlikte bu tarih tesisler açısında 15 Kasım olarak değiştirilmiştir, ancak doğrulayıcı kuruluş açısından bu tarihten sonra da sözleşme imzalamakta herhangi bir behis bulunmamaktadır. Söz konusu yükümlülük İşletmelere/Tesislere ait bir yükümlülüktür.

Bakanlık yeni tebliğde izleme planı onaylı olmayan tesislerle doğrulayıcı kuruluşların sözleşme imzalayamayacağı hususunu hükme bağlamıştır. Şayet Doğrulama Başvurusunda bulunan tesise ait Bakanlık tarafından onaylı bir İzleme Planı yoksa Doğrulama Sözleşmesi imzalayamayacaktır hükmü getirmiştir.

Doğrulama Sözleşmelerinde Doğrulayıcı kuruluşun TÜRKAK tarafından haberli veya habersiz tanık denetimlere tabi tutulması durumunda denetim ekibine talep edilen her türlü kayıt, belge, diğer bilgiler ve sahalara tesis tarafından erişim imkânı sağlanacağı maddesi eklenmiştir.

Doğrulayıcı Kuruluşların Tarafsızlık Bağımsızlık İle ilgili Hükümleri

Tarafsızlık ve Bağımsızlıkla ilgili Doğrulayıcı Kuruluşun tüzel kişiliğinin de son üç yıl içerisinde doğrulaması yapılacak tesisle belgelendirme-laboratuvar v.b. Türkak tarafından akredite herhangi bir faaliyet dışında ticari bir sorumluluğu olduğu hükmü eklenmiştir. 

Doğrulayıcı Kuruluşların Baş Doğrulayıcı Sayısı Süresi ve Doğrulama Ekibi Üye Görevleri

Doğrulayıcı Kuruluşların nitelikleriyle ilgili Baş Doğrulayıcı sayısı 2019 dan itibaren en az 3 olacak şekilde değiştirilmiştir.

Baş Doğrulayıcının sorumluluğu Bağımsız gözden geçirme süreci haricindeki işlemlerle sınırlı kalmıştır.

Teknik Uzmanın herhangi bir doğrulama faaliyetini veya herhangi bir doğrulama adımını tek başına icra edemeyeceği hükme bağlanmıştır.

Bilindiği gibi Bakanlık doğrulama süreleri ile ilgili 120 adam/gün süresini Baş Doğrulayıcının gün sayısından hesaplamaktaydı, bu süre hesaplanırken Baş Doğrulayıcının doğrulama süreci için imzaladığı sözleşmede belirtilen ofis+saha+stratejik analiz sürelerinin toplamı hesaba katılarak hesaplama yapılmaktaydı, yeni değişiklikle Baş Doğrulayıcının gün süresi Tebliğin Ek-3 ünün 1. Sütunda belirtilen doğrulama süreleri hesaplanarak gün sayısı belirlenecektir. Örneğin Kategori A tesis için 6 adam*günlük sözleşme imzalayan bir Doğrulayıcı kuruluşu adına görev yapan Baş Doğrulayıcının gün sayısı sözleşme süresine bakılmaksızın 4 adam*gün doğrulama süresi  olarak hesaplanacaktır.

Doğrulayıcı Kuruluşların Bakanlık ve TÜRKAKA Bildirimleri 

Doğrulayıcı kuruluşlar doğrulama sürecinde yer alan ekibe ait bilgiyi bakanlık çevrimiçi sistem üzerinden 15 Kasım tarihine kadar bildirme zorunluluğu getirilmiştir.

Doğrulayıcı kuruluşlar, Bakanlık ve Türkak tarafından talep edilen bilgi ve belgeleri diğer bir değişle Doğrulama kayıtlarını 10 yıl saklayacaklar ve talep edildiğinde ibraz edeceklerdir. Yeni tebliğde Türkak’ın ve Bakanlığın muhasebe kayıtlarını, ticari işlemlere konu olan belgeleri de inceleme serbestliği getirilmekte, doğrulayıcı kuruluşlar mali nitelikteki işlemlere ait kayıtları istenildiğinde sunmakla mükellef tutulmuşlardır.

Bilgi Paylaşımı başlığı altında Türkak ve Bakanlık arasındaki bildirim ve iletişim işleyişinin düzenlendiği görülmektedir.

Tarafsızlık ve Bağımsızlık ve Tebliği Hükümlerine Aykırı Hareket

Doğrulayıcı Kuruluşlara idari yaptırımlar başlığı altında usulsüz doğrulama işlemleri yapan, tarafsızlığa aykırı hareket eden, iade makbuz fatura düzenleyen, asgari saha ziyaret sürelerine uymayan v.b. durumlarda doğrulayıcı kuruluşların nasıl bir yaptırımla karşılaşacağı hüküm altına alınmıştır. Yeni tebliğle Doğrulayıcı kuruluşlar ve tesislerin tebliğ hükümlerine aykırı hareket etmelerinin önüne geçilmeye çalışıldığı, önleyici ceza anlayışının uygulamaya alınacağı açıkça görülmektedir.

Doğrulama Ücretleri

Doğrulayıcı Kuruluşlar ve Tesisleri en çok ilgilendiren konuların başında gelen diğer bir değişiklikte  Doğrulama ücretleri alanında olmuştur. Bilindiği gibi Bakanlık eski tebliğde uygulama usullerine dayanarak her yıl için bir asgari ücret uygulaması belirlemekteydi. Bu husus artık Bakanlığın her yıl için bir asgari fiyat tarifesi yayınlamasına bağlı kalmaksızın 4857 sayılı iş kanunda belirtilen her yılın ocak ayındaki brüt asgari ücrete endekslenmiştir. Bu durumda doğrulaması yapılacak yılın ocak ayı brüt ücreti doğrulama günlük ücreti olarak belirlenmiş olacak. Asgari adam/gün ücreti baş doğrulayıcı, doğrulayıcı ve teknik uzmanların hizmetleri de dahil olmak üzere doğrulama faaliyetini ve diğer zorunlu giderleri kapsamaktadır. Bu durumda stratejik analiz, teknik uzman v.b. günlük ücretlerinin de bu asgari ücretten aşağı olamayacağı hükme bağlanmış olmaktadır. Bunun dışında doğrulayıcı kuruluşların yol, konaklama v.b. harcamaları için ayrıca işletme/tesislere bir ücret belirleme zorunluluğu Doğrulayıcı Kuruluşlara bırakılmış oldu.